10. อุทายิสุตฺตวณฺณนา

[211] ทสเม อพหุกโตติ อกตพหุมาโนฯ อุกฺกุชฺชาวกุชฺชนฺติ เอตฺถ อุกฺกุชฺชํ วุจฺจติ อุทโย, อวกุชฺชํ วโยติ อุทยพฺพยวเสน ปริวตฺเตนฺโต สมฺมสนฺโตติ ทีเปติฯ ธมฺโม จ เม, ภนฺเต, อภิสมิโตติ วิปสฺสนาธมฺโม อภิสมาคโตฯ มคฺโคติ วิปสฺสนามคฺโควฯ สเจ หิ เถโร ตสฺมิํ สมเย โสตาปนฺโน, อุปริ ติณฺณํ มคฺคานํ อตฺถาย, สเจ อนาคามี, อรหตฺตมคฺคสฺส อตฺถาย อยํ วิปสฺสนา เวทิตพฺพาฯ ตถา ตถา วิหรนฺตนฺติ เตน เตนากาเรน วิหรนฺตํฯ ตถตฺตายาติ ตถาภาวายฯ ขีณา ชาตีติอาทีหิ ตถตฺตายาติ อธิปฺเปตํ ตถาภาวํ ทสฺเสติฯ ปจฺจเวกฺขณตฺถาย อุปนียตีติ หิ เอตฺถ อธิปฺปาโย, ตํ ทสฺเสนฺโต เอวมาหฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อุทายิวคฺโคฯ

4. นีวรณวคฺโค

3-4. อุปกฺกิเลสสุตฺตาทิวณฺณนา

[214-215] จตุตฺถวคฺคสฺส ตติเย น จ ปภสฺสรนฺติ น จ ปภาวนฺตํฯ ปภงฺคุ จาติ ปภิชฺชนสภาวํฯ อโยติ กาฬโลหํฯ ฐเปตฺวา อิธ วุตฺตานิ จตฺตาริ อวเสสํ โลหํ นามฯ สชฺฌูติ รชตํฯ จิตฺตสฺสาติ จตุภูมกจิตฺตสฺสฯ โลกิยสฺส ตาว อุปกฺกิเลโส โหตุ , โลกุตฺตรสฺส กถํ โหตีติ? อุปฺปชฺชิตุํ อปฺปทาเนนฯ ยทคฺเคน หิ อุปฺปชฺชิตุํ น เทนฺติ, ตทคฺเคเนว เต โลกิยสฺสาปิ โลกุตฺตรสฺสาปิ อุปกฺกิเลสา นาม โหนฺติฯ ปภงฺคุ จาติ อารมฺมเณ จุณฺณวิจุณฺณภาวูปคมเนน ภิชฺชนสภาวํฯ อนาวรณา อนีวรณาติ กุสลธมฺเม น อาวรนฺตีติ อนาวรณา, น นีวรนฺติ น ปฏิจฺฉาเทนฺตีติ อนีวรณาฯ เจตโส อนุปกฺกิเลสาติ จตุภูมกจิตฺตสฺส อนุปกฺกิเลสาฯ

8. อาวรณนีวรณสุตฺตวณฺณนา

[219] อฏฺฐเม ปญฺญาย ทุพฺพลีกรณาติ ปญฺญาย มนฺทภาวกราฯ นีวรณานญฺหิ อภิณฺหุปฺปาเท สติ อนฺตรนฺตรา อุปฺปชฺชมานา ปญฺญา ทุพฺพลา โหติ มนฺทา อวิสทาฯ

ปญฺจ นีวรณา ตสฺมิํ สมเย น โหนฺติฯ

สตฺตโพชฺฌงฺคา ตสฺมิํ สมเย ภาวนาปาริปูริํ คจฺฉนฺตีติ อริยสาวกสฺส หิ สปฺปายธมฺมสฺสวนํ สุณนฺตสฺส ปญฺจ นีวรณา ทูเร โหนฺติฯ โส สเจ ตสฺมิํเยว ฐาเน วิเสสํ นิพฺพตฺเตตุํ สกฺโกติ, เอวมสฺส สตฺต โพชฺฌงฺคา ภาวนาปาริปูริํ คจฺฉนฺติฯ โน เจ สกฺโกติ, ตโต วุฏฺฐาย รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานํ คโต ตเมว ปีติํ อวิชหนฺโต ปญฺจ นีวรเณ วิกฺขมฺเภตฺวา วิเสสํ นิพฺพตฺเตสฺสติฯ ตตฺถ อสกฺโกนฺโตปิ ยาว สตฺตทิวสพฺภนฺตรา ตเมว ปีติํ อวิชหนฺโต นีวรเณ วิกฺขมฺเภตฺวา วิเสสํ นิพฺพตฺเตสฺสตีติ อิทํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ ธมฺมสฺสวนวเสน สกิํ ปีติปาโมชฺชปกฺขิยา ปฏิลทฺธโพชฺฌงฺคา หิ กมฺมารามตาทีนิ อาคมฺม นสฺสนฺติ, ตถารูปํ ปน อุตุสปฺปายาทิํ ลภิตฺวา ปุน อุปฺปชฺชนฺตาปิ ตสฺมิํ สมเย ภาวนาปาริปูริํ คจฺฉนฺติ อิจฺเจว วุจฺจติฯ

9. รุกฺขสุตฺตวณฺณนา

[220] นวเม อชฺฌารุหาติ อภิรุหนกาฯ กจฺฉโกติ อฏฺฐิกจฺฉโกฯ กปิตฺถโนติ มกฺกฏถนสทิสผโล วิชาตปิลกฺโขฯ

10. นีวรณสุตฺตวณฺณนา

[221] ทสเม อนฺธกรณาติ อนฺธภาวกรณาฯ อจกฺขุกรณาติ ปญฺญาจกฺขุสฺส อกรณาฯ ปญฺญานิโรธิกาติ ปญฺญาย นิโรธนาฯ วิฆาตปกฺขิยาติ ทุกฺขปกฺขิกาฯ อนิพฺพานสํวตฺตนิกาติ นิพฺพานตฺถาย อสํวตฺตนิกาฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ สกเลปิ อิมสฺมิํ วคฺเค มิสฺสกโพชฺฌงฺคาว กถิตาติฯ

นีวรณวคฺโคฯ

5. จกฺกวตฺติวคฺโค

1. วิธาสุตฺตวณฺณนา

[222] ปญฺจมวคฺคสฺส ปฐเม ติสฺโส วิธาติ ตโย มานโกฏฺฐาสา, มาโนเยว วาฯ ตถา ตถา วิทหนโต หิ มาโนว วิธาติ วุจฺจติฯ